ôøùú ùìç: äàí éù àéñåø ìùåï äøò ìñôø éãéòä ùôåøñîä áú÷ùåøú

ôúéçä

áôøùú äùáåò ùåìç îùä àú äîøâìéí, ìúåø àú àøõ ëðòï. ëàùø çæøå, àîøå ùàîðí áàøõ éùøàì éù ôéøåú âãåìéí, àáì äòí äéåùá áä çæ÷. ìîøåú ùáôùèåú îãáøé äâîøà îùîò ùäîøâìéí çèàå áçèà ìùåï äøò, äàãîå''ø îçá''ã (ìé÷åèé úåøä ùìç, ìç á) ôéøù àçøú åëúá, ùäîøâìéí çùáå ùòáåãú ä' áîãáø úäéä ðòìéú éåúø, åìëï ñáøå ùòãéó ìäéùàø áîãáø:

''åàçø ëì äð"ì éåáï âí ëï òðééï äîòùä ãîøâìéí ùìà øöå ìéëðñ ìàøõ éùøàì, îôðé ùùåøùí äåà îáçéðú ìàä òåìí äîçùáä, åèòðå ìîä öøéëéí ìéøã ááçéðú òåìí äãéáåø ùäåà áçéðú îìëåú ãàöéìåú ñåó ëì ãøâéï áëãé ì÷ééí ùí äúåøä åîöåú áãáåø åáîòùä? äìà æä àôùø ì÷ééí âí òì éãé äúåøä åîöåú áøåçðéåú åìà áòùééä âùîéåú.''

áò÷áåú äìùåï äøò ùì äîøâìéí, ðòñå÷ äùáåò áùàìä äàí îåúø ìñôø éãéòä ùôåøñîä áú÷ùåøú ùéù áä îéîã ùì ìùåï äøò. áñéñ äñô÷ äåà ëôé ùðøàä, ùéúëï åäãéï ëàï ùåðä, áâìì ùìùåï äøò äîåôéò áòéúåï òúéã ìäúôøñí, åàåìé áî÷øä îòéï æä àéï àéñåø ìñôø àú äéãéòä. ëîå ëï ðòñå÷ áùàìä, äàí àôùø ìäéåú ëúá çãùåú.

ìùåï äøò áôðé ùìåùä

äàí éù àéñåø ìñôø ìùåï äøò ùðàîø áöéáåø? ðçì÷å äøàùåðéí áòðééï æä áò÷áåú äâîøà áîñëú òøëéï. äâîøà áîñëú òøëéï (èå ò''á) ëåúáú áùí øáä áø øá äåðà ùëì ãáø äðàîø áôðé ùìåùä - àéï áå îùåí àéñåø ìùåï äøò. áèòí äãáø ðéî÷, 'ùçáøà ãçáøê àéú ìéä'. ëìåîø èáòí ùì áðé àãí ìñôø ìçáøéäí àú îä ùùåîòéí, åìëï àéï áëê àéñåø ìùåï äøò.

ìëàåøä ãáøé øáä áø øá äåðà úîåäéí, ùäøé áøåø ùëàùø éåúø àðùéí ùåîòéí àú äìùåï äøò éù áëê éåúø òååï (âí àí àìå ãáøé àîú), åëôé ùëåúáú äâîøà áäîùê äñåâéä (èæ ò''á), ùìùåï äøò äðàîø áôøäñéà çîåø éåúø îìùåï äøò äðàîø áöðòä, àí ëï îãåò äòåáãä ùùìåùä àðùéí ùåîòéí îäååä ôúç ìäúéø?! áò÷áåú ä÷åùé áîéîøà æå, ðçì÷å äøàùåðéí áôéøåùä:

îçìå÷ú äøàùåðéí

à. äøùá''í (á''á ìè ã''ä ãîúàîøà) åäîàéøé (ùí) ôéøùå ùëååðúå ìåîø, ùàí øàåáï ãéáø ìùåï äøò áôðé ùìåùä òì ùîòåï, îåúø ìñôø ìùîòåï ùøàåáï ãéáø òìéå, åàéï áëê àéñåø ìùåï äøò. äñéáä ìëê äéà, ùîëéååï ùãáøé øàåáï ðàîøå áôðé ùìåùä åäí ååãàé éâéòå òí äæîï ìùîòåï, ìëï âí àí îéùäå é÷ãéí åéñôø ìå - äåà ìà òåáø àéñåø[1], åáìùåï äçôõ çééí (áàø îéí çééí):

''âøñéðï áááà áúøà, ëì îéìúà ãàîøé áôðé ùìåùä, ìéú áä îùåí ìùéðà áéùà (= àéï áå ìùåï äøò). äøùá''í ôéøù, ìòðééï ùàí àçã ñéôø òì çáøå ãáøé âðåú áôðé ùìåùä, îåúø àçø ììëú ìàåúå ôìåðé åìåîø ìå ôìåðé ãéáø òìéê ëê åëê, îùåí ãçáøê çáøà àéú ìéä, åìéú áéä îùåí ìéùðà áéùà.''

á. äúåñôåú (òøëéï ã''ä ìéú) çì÷å òì ôéøåù äøùá''í, åëúáå ùàñåø ìñôø ìàãí ùãéáøå òìéå, âí àí äãáøéí ôåøñîå áøáéí. äí ôéøùå ùëååðú äâîøà ìåîø, ùàí øàåáï ãéáø òì ùîòåï ãáø äîùúîò ìùðé ôðéí (ãäééðå ùéù ôøùðåú çéåáéú åùìéìéú ìòðééï), îåúø ììåé ìåîø ìùîòåï ùøàåáï ãéáø òìéå, ùëï àí øàåáï àîø ãáø æä áøáéí åéãò ùéâéò ìùîòåï - îñúîà äúëååï ìèåáä.

ìîòùä ìôé îä ùøàéðå òã ëä, ëàùø øàåáï ôøñí ìùåï äøò áòéúåï òì ùîòåï, ìãòú äúåñôåú éäéä îåúø ìñôø ìùîòåï ø÷ àí äéãéòä éëåìä ìäùúîò ìùúé ôðéí, åàéìå ìãòú äøùá''í àôéìå àí ååãàé îãåáø áãáø øò. îëì î÷åí ìëåìé òìîà àéï äéúø ìñôø ìàðùéí àçøéí àú äìùåï äøò, âéùä ùåðä éù áãáøé äøîá''í.

â. äøîá''í áäìëåú ãòåú (æ, ä) ôñ÷, ùàí ôåøñí ìùåï äøò áôðé ùìåùä àðùéí, ìîøåú ùäîñôø (= äëúá áòéúåï) òáø àéñåø, ìàçø îëï îåúø ìñôø ìëì àãí (åìà ø÷ ìîé ùñéôøå òìéå àú äìùåï äøò). äñáøà ìëê äéà, ùîëéååï ùîãåáø áãáø äòúéã ìäúâìåú ìëåìí, âí àí äîñôø æéøæ àú äâéìåé - àéï áëê àéñåø.

ëê âí éù ùôéøùå àú äâîøà (áøëåú ç ò''à) äëåúáú ùáàøõ éùøàì, ëàùø àãí äéä ðåùà àùä äéå ùåàìéí àåúå, äàí äåà îöà (îöà àùä îöà èåá) àå îåöà (îåöà àðé îø îååú àú äàùä). ìôé ùàø äøàùåðéí äøé ÷ùä, ëéöã îåúø ìå ìñôø òì àùúå ìùåï äøò? ìòåîú æàú ìôé ãòú äøîá''í, îëéååï ùëëì äðøàä èáòä ùì àùúå ìäúôøñí áøáéí - àéï àéñåø ìòðåú îöà àå îåöà.

ìîøåú ùäøîá''í äøçéá àú ääéúø, äåà ñééâ àåúå áî÷öú. øàùéú, ååãàé ùîåúø ìåîø ø÷ àú äãáøéí ùðàîøå áîãåé÷, åìà ìäåñéó åìäâæéí. ëîå ëï, âí àí äãáø ðàîø áöéáåø àéï æä îúéø ìùåîò ìäúëååï ìäôéõ àú äãáøéí, àìà ø÷ ìñôøí áãøê à÷øàé, ëìåîø ëçì÷ îùéçä ùìéîä ùòåñ÷ú áòðééðéí ùåðéí, åìà ùéçä äîúî÷ãú áòðééï æä, åáìùåðå ùì äøîá''í:

''àçã äîñôø áìùåï äøò áôðé çáéøå àå ùìà áôðéå, åäîñôø ãáøéí ùâåøîéí àí ðùîòå àéù îôé àéù ìäæé÷ çáéøå áâåôå àå áîîåðå åàôéìå ìäôçéãå äøé æä ìùåï äøò, åàí ðàîøå ãáøéí àìå áôðé ùìåùä ëáø ðùîò äãáø åðåãò, åàí ñéôø äãáø àçã îï äùìùä ôòí àçøú àéï áå îùåí ìùåï äøò, åäåà ùìà éúëååï ìäòáéø ä÷åì åìâìåúå éåúø.''

ìäìëä

ìäìëä ðçì÷å äàçøåðéí: à. äçôõ çééí (ëìì á, à - á) ëúá, ùîëéååï ùîãåáø áñô÷ àéñåø ãàåøééúà, èåá ìäçîéø åìà ìñîåê òì ãáøé äøîá''í ùäúéø ìåîø ìùåï äøò ùðàîø áòéúåï. á. äøá éöç÷ éåñó (áùéòåø) çì÷ åñáø, ùîëéååï ùäøîá''í îåøä äåøàä îåáä÷ éù ìôñå÷ ëîåúå, åìëï ìùåï äøò ùðàîø áôðé ùìåùä îåúø ìàåîøå, áúðàé ùàéï ëååðä ìôøñîå.   

àó òì ôé ùìãòú äøîá''í åáò÷áåúéå äøá éöç÷ éåñó, ãáø ùðàîø áòéúåï îåúø ìàåîøå ëàùø àéï ëååðä ìôøñîå, ðøàä îñáøà ùéù ìçì÷ åìöîöí áéï ñåâé äçãùåú. ëàùø îãåáø áéãéòä îùîòåúéú ùäééúä æîï øá áçãùåú åäúòñ÷å áä äøáä, îñúáø ùîåúø ìôøñîä ìùéèúí, ùëï ñáéø ùáîå÷ãí àå áîàåçø ëåìí éãòå òì ëê.

ìòåîú æàú ëàùø îãåáø áéãéòä áòéúåï ùàéðä îåùëú úùåîú ìá îøåáä, ðøàä ùòì àó ùéåúø îùìåùä àðùéí éøàå àåúä, òãééï éäéä àñåø ìàåîøä áôðé àðùéí ðåñôéí, æàú îùåí ùëîåú äçãùåú äîúôøñîåú äéà òöåîä åñéëåé ñáéø ùäøáä îàåã àðùéí ìà éâéòå àì àåúä éãéòä, åìëï àé àôùø ìñîåê òì ääéúø ùäãáø îúôøñí áøáéí[2].

äöèøôåú ìú÷ùåøú

ùàìä ðåñôú ùéù ìãåï áä äéà, äàí îåúø ìäéåú ëúá áú÷ùåøú åáòéúåï. îöã àçã, éù çùéáåú âãåìä ìú÷ùåøú, àðùéí çåùùéí ìòùåú ãáøéí ôñåìéí áâìì äçùù ùéôåøñîå áú÷ùåøú, åëï àôùø ì÷ãí òîãåú øàåéåú. îöã ùðé, ôòîéí øáåú çééäí ùì àðùéí ðäøñéí áâìì ôøñåîéí ù÷øééí áú÷ùåøú, åâí ëàùø éù àîú áãáøéí - ìà áäëøç îåúø ìôøñîí.

ìùåï äøò ìúåòìú

úðàé øàùåï - úåòìú: âí àí äãéååç àîéúé åîãåé÷, éù ìáãå÷ ùäåà ðàîø ìúåòìú. äâîøà áááà áúøà (ìè ò''à) ëåúáú, ùîåúø ìàãí ìîçåú áôðé àðùéí òì ëê ùðëðñå ìúåê ùãäå, ìîøåú ùáò÷áåú ëê ðåöø ùí øò òì äðëðñ ìùãä (ùäåà âæìï), îëéååï ùäãáøéí îëååðéí ìúåòìú ãäééðå ùä÷ø÷ò úéùàø áçæ÷úå. ëê ôñ÷ âí äøá òåáãéä (éçååä ãòú ã, ñ) áéçñ ìàãí ùéù ìå îçìä, åøåöä ìäùéâ øéùéåï ðäéâä:

''ìôéëê áðéãåï ùìðå, äéåãò ùäàéù äîá÷ù àú øéùéåï äðäéâä äåà çåìä áîçìä ñîåéä, ùàéðä ðéúðú ìäáçðä ááãé÷ä ùâøúéú, ëâåï îçìú äðôéìä åëéåöà áä, òìéå ìäåãéò îéã ìîùøã äøéùåé àú àùø éãåò ìå, ëãé ìîðåò àñåðåú áðôù åáøëåù. åùåîø éùøàì éùîåø ùàøéú éùøàì.''

òåã äåñéó äçôõ çééí, ùâí äîñôø öøéê ìäúëååï òã ëîä ùàôùø ìúåòìú, åìà ìùí îðéòéí æøéí (ìîùì äùâú ñ÷åô). ëëì äðøàä ëìì æä îåðò îäîñôø ìäâæéí áãáøéå, ëé ëååðúå ìäùéâ àú äàîú. àîðí âí àí äåà ìà îöìéç ìëååï ìèåáä òìéå ìñôø, ëãé ìäöéì òùå÷ îéã òåù÷å, ìîðåò ùçéúåú åëãåîä, îëì î÷åí òìéå ìäùúãì ùäãáøéí ééòùå ìùí ùîéí (øëéìåú ëìì è, â).

úðàé ùðé - àôùøåú àçøú: âí àí äãáøéí ðàîøå ìúåòìú åàéï áäí çùù ù÷ø, òãééï îñééâ äçôõ çééí àú ãáøéå åëåúá, ùäàôùøåú ìôøñåí ìùåï äøò öøéëä ìäéåú äàôùøåú àçøåðä. àí éù àôùøåú ìôðåú àì äàãí äîæé÷, åìùëðò àåúå ìçæåø îîòùéå áìé ùéôåøñîå òìéå ãáøé ìùåï äøò - çåáä ìòùåú ëê.

úðàé ùìéùé - ðæ÷ îéãúé: âí ëàùø éù àîú áãáøéí åäí îëååðéí ìúåòìú, òãééï éù ìáøø äàí äãáøéí ééâøîå ìðæ÷ îéãúé áéçñ ìçåîøú äòáøä. àí àãí âðá ñëåí ëìùäå îîùøã äàåöø éù ìäòðéù àåúå ëøàåé, àê ôøñåí ùì äãáøéí áëì äòéúåðåú áöåøä ùùåôëú àú ãîå – àéðå òåðù îéãúé.

äú÷ùåøú áæîðéðå

ìôé îä ùøàéðå òã ëä, ìà úúëï ú÷ùåøú äôåòìú òì ôé ëììé äçôõ çééí áæîðéðå âí îöã äú÷ùåøú, åâí îöã çå÷é äîãéðä:

îöã äú÷ùåøú: ùé÷åì îøëæé áîòøëú äòéúåï àå äàúø äåà àçåæé öôééä, ùùååéí ëñó. ëëì ùäëåúøåú éåúø îåâæîåú åäñéôåøéí éåúø îåùëéí òðééï, ëîåú øáä éåúø ùì àðùéí é÷øàå àú äãáøéí, åëê äáòìéí éøååéçå éåúø ëñó åäùôòä. ãáø æä âåøí ìëê, ùâí àí éù àôùøåú àçøú ìôèåø àú äãáøéí ììà ôøñåí - àéï ìäí òðééï áæä, ùëï äîèøä äéà ìééöø ëîä ùéåúø ëåúøåú, åëôé ùäöéâ àú äãáøéí äøá ùøìå (îåñó ùáú, ä' áúùøé úùò''æ):

''äòéúåðàéí ðúáòéí ìäáéà ñ÷åôéí áîäéøåú, ðìçîéí òì "áìòãéåú", åáòé÷ø – ðãøùéí ìùøú àú äàéðèøñéí ùì äîåöéà ìàåø. áùì äòåáãä äæå, äéëåìú ìäéåú àðùé àîú, äáåã÷éí ëøàåé, îúøç÷éí îï äù÷ø, îãååçéí àîú åëãåîä, äéà ëîòè áìúé àôùøéú.''

îöã äîãéðä: òì ôé çå÷ ìùåï äøò áîãéðú éùøàì, àéï àéñåø ìôøñí ãáøéí øòéí òì àãí àí äí àîú, åìëï àôùø ìôøñí äëì ììà äúééçñåú ìúåòìú, åáìáã ùéäéä àîú. ëîå ëï, áøâò ùîåñéôéí äîéìä 'ìëàåøä' (ìëàåøä âðá, ìëàåøä àðñ) àôùø ìëúåá ëîòè äëì, ëê ùâí àí îúáøø áñåó ùäðàùí ð÷é ìâîøé - äðæ÷ äúãîéúé ëáø ðòùä.

ú÷ùåøú ëäìëä

àîðí, âí àí äú÷ùåøú àå äëúá éúðäì ôçåú àå éåúø òì ôé ääìëä, åéáã÷å àí éù àôùøåú àçøú ìú÷ï àú äòååì åìà éúðäìå áôæéæåú, òãééï äãáøéí ÷ùéí îàåã ìáéöåò. ëôé ùøàéðå àçã äúðàéí ìôøñåí äåà, ùäðæ÷ ùééâøí ìàãí ùîãáøéí òìéå éäéä îéãúé, åäøé áôøñåí áòéúåï úîéã äðæ÷ éäéä áìúé îéãúé. îöã ùðé, âí àé àôùø ìååúø òì äöåøê áú÷ùåøú.

áòðééï æä îñúáø ìåîø, ùâí àí äðæ÷ ìàãí îñåééí éäéä âáåä îäîâéò ìå òì ôé äãéï, äùé÷åì äöéáåøé ÷åáò. áùáéì ìîðåò òååìåú öéáåøéåú, ùçéúåú åëãåîä, âí àí ééâøí ìàãí ðæ÷ âãåì, ëãé ùäöéáåø ìà ééôâò - îåúø ìôøñí àú äãáøéí. ëîå ëï éù ùäåñéôå, ùëàùø ðáçø öéáåø îúîåãã ìúô÷éã öéáåøé, äåà ìå÷ç áçùáåï ùéôøñîå òìéå òðééðéí ùåðéí åðúåï îòéï äñëîä ìëê.  

ùáú ùìåí! ÷ç ì÷øåà áùåìçï ùáú, àå úòáéø áá÷ùä äìàä òì îðú ùòåã àðùéí é÷øàå[3]...