)זראיון עם הרה"ג

)( ר' יונה שטנצל שליט"א

30/08/1955

פורסם בעיתון פארווערטס forwmrd בארצות הברית
שפת המקור: אידיש | תרגום לעברית

שאלה:

כבוד הרב, אנו שומעים על הרבה יוזמות ותכניות שמקורן בארץ ישראל, שמהוות דוגמה גם לקהילות שבחוץ לארץ. מהי התכנית שמכונה "פלאן פון ישראל", ומה עומד מאחוריה?

הרב שטנצל:

"פלאן פון ישראל" אינה תכנית במובן הטכני הרגיל. זוהי גישה, השקפת עולם. היא מבטאת את ההבנה שהקדוש ברוך הוא מוביל את עם ישראל בכל מצב, גם כאשר הדברים נראים מבולבלים או קשים. זו תכנית שמחזקת את האמונה שהכל נעשה בהשגחה פרטית, ושכל מה שקורה – לטובה הוא.

לא מדובר בפעולה של הנהגה מסוימת או ארגון כלשהו, אלא בתודעה שמושרשת באנשים שחיים באמונה פשוטה ובטחון בהשם. כך, כשיהודי נמצא באמריקה או באירופה ושומע על מה שקורה בארץ ישראל, הוא צריך להבין שזה חלק מהתכנית הגדולה של הקב"ה – תכנית הגאולה, תכנית ההובלה של עם ישראל בדרך השלמה.

שאלה:

כבוד הרב מזכיר את המושג "אמונה פשוטה". מה ההבדל בין אמונה פשוטה לבין הבנה שכלית או השקפה למדנית?

הרב שטנצל:

יש יהודים שיש להם הרבה ידיעות בתורה, והם יודעים להסביר מושגים עמוקים — אבל כשמגיע ניסיון בחיים, פתאום הם נשברים. למה? כי החוזק לא בא מהשכל, אלא מהלב הפשוט. אמונה פשוטה זה לומר: "ריבונו של עולם, אני לא מבין, אבל אני סומך עליך".

זה הכוח של עם ישראל לאורך כל הדורות. לא בזכות הפלפול או השכל נשארנו יהודים, אלא בזכות אותה נקודה של מסירות — של אמונה תמימה, שמחברת אותנו לרצון השם בלי שאלות מיותרות.

שאלה:

האם הרב רואה שינוי בגישה של הדור הצעיר? האם הם מתחברים לאמונה הזו?

הרב שטנצל:

מצד אחד, הדור הזה חשוף להרבה פיתויים. הכל קל, מהיר, שטחי. אבל מצד שני, יש בהם צימאון עמוק — הם לא מסתפקים בתשובות חיצוניות. אני רואה צעירים שמחפשים אמת, שמוכנים לשבת ולשמוע, להתעמק, לבקש.

אנחנו רק צריכים לדבר אליהם בצורה נכונה — לא בלחץ, לא בכפייה, אלא באהבה. לתת להם להרגיש שיש אמת, ויש דרך, ויש מי שמאמין בהם.

שאלה:

כבוד הרב מדבר הרבה על ארץ ישראל. מה המסר שהרב רוצה להעביר ליהודים שגרים בחוץ לארץ?

הרב שטנצל:

ארץ ישראל אינה רק מקום גיאוגרפי. היא מקום של קדושה, של נבואה, של שכינה. אבל גם מי שגר בחוץ לארץ צריך לדעת שהוא חלק מהתכנית האלוקית. לא כל אחד יכול לעלות לארץ, אבל כל יהודי יכול לחיות עם לב בארץ ישראל.

מה זה אומר? זה אומר לחשוב על עם ישראל, לדאוג לצרות של אחרים, לחיות חיי קדושה גם בגלות. אבל כמובן, אם יש אפשרות – מי שיכול לעלות לארץ מתוך שאיפה רוחנית, זה דבר גדול מאוד.

שאלה:

מה הרב רואה כתפקיד המרכזי של רבנים וראשי קהילות בזמננו?

הרב שטנצל:

העולם נהיה רועש ומבולבל. אנשים מחפשים מישהו שיכוון אותם. תפקידו של רב אינו רק לפסוק הלכה. הוא צריך להיות לב – לב של הקהילה. לשמוע, להבין, להחזיק יד. אנשים מחפשים אמת, אבל גם חמימות. הם רוצים להרגיש שמישהו איתם.

כשהרב מראה דוגמה של אמונה, של סבלנות, של ענווה – זה משפיע יותר מאלף דרשות. וכשהרב נשבר בעצמו, אז אין מי שיחזיק את הציבור.

שאלה:

האם הרב יכול לשתף אותנו בסיפור או חוויה אישית שממחישה את הכוח של אמונה פשוטה?

הרב שטנצל:

בהחלט. לפני כמה שנים, פגשתי יהודי מבוגר שבא לשוחח איתי. הוא היה שבור – בנו התרחק מהדרך, המשפחה התפרקה כמעט לגמרי. אמרתי לו: "אל תדבר איתי על הבעיות. תגיד לי — אתה מתפלל עליו? אתה בוכה עליו? אתה מאמין שהקדוש ברוך הוא יכול להפוך את הכל?"

הוא השפיל את עיניו ואמר: "אני כבר לא מאמין". אמרתי לו: "אז תתחיל מחדש. אל תתייאש מהרחמים של הקב"ה. תחזיק באמונה אפילו בלי להבין". אחרי שנה הוא חזר אליי בדמעות: "הרב, בני חזר. פתאום, בלי סיבה נראית לעין, הוא חזר לתפילה, לשבת, לבית".

מה גרם לזה? אני לא עשיתי כלום. רק דחפתי אותו לחזור ולהאמין. לפעמים זה כל מה שצריך.

שאלה:

מה הרב אומר לאנשים שחושבים שאין להם תקווה? שהם מרגישים אבודים?

הרב שטנצל:

אין יהודי שאין לו תקווה. רק מי שמאמין בעצמו, גם הקב"ה מאמין בו. ואם לא מאמינים בעצמם – אנחנו צריכים להאמין בשבילם, עד שהם יתעוררו. כל אחד הוא בן של מלך, גם אם הוא נראה כאילו אבד לגמרי.

הבעיה הכי גדולה היא לא הנפילה, אלא הייאוש מהתקומה. לכן כל מסר שלי לאנשים — זה מסר של תקווה. תאמין שאתה יכול להשתנות. תאמין שהשם רוצה אותך. גם אם אתה לא רואה את הדרך — תתחיל לצעוד, והיא תיפתח.

שאלה:

הרב מדבר הרבה על "לב יהודי". איך מגדלים היום ילדים עם לב כזה, בעולם כל כך מבולבל?

הרב שטנצל:

זו באמת שאלה כואבת. העולם נהיה מלא הסחות דעת — מכשירים, מדיה, תחרות. אבל הלב היהודי לא השתנה. צריך לדבר אל הילדים בלב, לא רק בלמידה או ציוויים.

ילד שיראה בבית אהבת תורה, תפילה מתוך חיות, שמחה במצוות — הוא יקלוט את זה עמוק. לפעמים הורה אומר: "אני עושה הכל נכון, והילד לא מגיב". ואני אומר: אולי אתה עושה את הדברים הנכונים, אבל בלי לב. תראה לילד שאתה מתרגש מהשבת, שאתה מתגעגע לתפילה — והוא יקלוט. הלב מדבר ללב.

ולפעמים, מספיק רגע אחד של שיחה אמיתית עם ילד כדי לשנות לו כיוון של חיים שלמים.

שאלה:

מה המסר של הרב לקוראים בגולה — יהודים שגרים באמריקה, אירופה, דרום אפריקה?

הרב שטנצל:

שלא ישכחו לרגע שהם חלק מעם אחד, לב אחד. תבנו קהילות, תלמדו תורה, תחזקו את הדור הצעיר — אבל תעשו את זה מתוך חיבור, לא מתוך פחד. תפסיקו להסתכל על מה שחסר, ותתחילו לראות מה שיש — איזה עושר רוחני אפשר לבנות בכל מקום.

ובוודאי — תרגישו שאתם שליחים. כל מי שחי בגולה הוא שליח קדוש — לקדש שם שמיים שם, ולהכין את הקרקע לביאת משיח. לא מתוך פחד מהגלות, אלא מתוך שליחות של גאולה.

שאלה:

כבוד הרב, האם יש מילה אחרונה שתרצה לומר לקוראים?

הרב שטנצל:

כן. אני רוצה לומר לכולם: תאמינו בעצמכם. תאמינו בכוח של כל מצווה, כל מילה טובה, כל תפילה פשוטה. העולם מלא בלבולים, אבל הנשמה היהודית חזקה מהכול. מי שמחובר לקדושה, מחובר לחיים אמיתיים.

אל תזלזלו בעצמכם. גם אם אתה אדם פשוט — התפילה שלך פועלת. החיוך שלך לילד שלך משנה עולמות. הקדושה לא שייכת רק לצדיקים — היא שייכת לכל יהודי. רק צריך לפתוח את הלב.

ועם ישראל ינצח — לא בכוח ולא בפוליטיקה, אלא באמונה, בתורה, ובחסד.

סיום הראיון:

הודינו לרב שטנצל שליט"א על הזמן והלב שהקדיש, על המסרים המחיים והנוגעים, ועל האמונה הפשוטה והעמוקה שהוא מקרין בכל מילה. קשה לעזוב שיחה כזו בלי להרגיש שנגעה בך רוח אחרת

— רוח של אמת, רוח של בית, רוח של גאולה.

הראיון המקורי

רעיאון מיט הרב יונה שטנצל שליט"א געפירט אינעם אידישן צייַטונג אין אמעריקע ש: כבוד הרב, מיר הערנען צו פיל יוזנאטן און פלאנען וואָס קומען פון ארץ ישראל, וואָס זענען אויך א ביישפיל פאר קהילות אין די גולה. וואָס איז דער "פלאן פון ישראל" און וואָס ליגט דערינטער? רב שטנצל: "פלאן פון ישראל" איז נישט קיין טכנישער פלאן ווי מען קען עס טוען או אדמיניסטרירן. דאָס איז א תפיסה, א וועלטלעכע דערקענונג. עס דרוקט אויס אז דער אייבערשטער פירט אונזער עם אין יעדן מצב, אפילו ווען די זאכן זעהן אויס שווער אדער אומפארשטענדלעך. דאס איז א פלאן וואס שטארקט די אמונה אז אלעס גייט פאר אונטער דער פרטישער השגחה, און אז אלעס וואס געטשעפעט איז צום גוטן. נישט איז נישט קיין אייגענע איינס פאר זיך, נאר א באשטענדענע באוווסטזיין וואס ווערט פאררייכערט אין מענטשן וואס לעבן מיט א פשוטער אמונה און בטחון אין גאָט. אזוי ווען א ייד איז אין אמעריקע אדער אייראפע און הערט וועגן וואס געשעט אין ארץ ישראל, דאַרף ער פארשטיין אז דאס איז טייל פון דער גרויסער פלאן פונעם קדוש ברוך הוא — דער פלאן פון גאולה, דער פלאן פון פירט פונעם עם ישראל אויף דעם וועג צו גאַנץ השלם. ש: הרב כ’זאָגסט וועגן “אמונה פשוטה” – וואָס איז דער חילוק צווישן אמונה פשוטה און שכלדיקע פארשטענדעניש אָדער עקזעקוטיווע דערקלערונג? רב שטנצל: עס זענען מענטשן וואס האָבן אסאך וויסן אין תּורה, און קענען אויסהעלפן און פארקלערן טיפֿע געדאנקען – אָבער ווען דער לעבן קומט מיט שוועריקייטן, ווערן זיי פרומע. פארוואס? ווייל דער חיזוק קומט נישט פֿון דער שכל, נאָר פֿון דעם פשוטן האַרץ. אמונה פשוטה איז אַז צו זאגן: "ריבונו של עולם, איך פארשטיי נישט, אָבער איך טראסט אויף דיר". דאס איז דער כּוח פון ישראל איבער אַלע דורות. נישט דורך פילפול אָדער שכל בלייבן מיר יידן, נאָר דורך דעם נקודת מסירות – דער פּשוטער אמונה, וואָס פארבינדט אונז צום רצון פון ה’ אָן פארפֿרעגן. ש: הערט זיך אַז די יונגע דור היינט איז געמאכט מיט מער ווייניקער אמונה. ווי זעט איר דעם? רב שטנצל: איינער זייט, דער דור היינט איז אויסגעזעצט צו פיל פיתויים. אַלץ איז שנעל, גרינג, און שיטפליש. אבער אויפ דער צווייטער זייט, זיי האבן א טיפֿער צימאון – זיי פאַרגעניגן זיך נישט מיט אויסערליכע ענטפֿערס. איך זע יונגע מענטשן וואָס זוכן אמת, זענען גרייט צו זיצן און הערן, צו טיפֿן און בעטן. מיר דאַרפֿן נאָר רעדן מיט זיי אויף א ריכטיגע וועג – נישט מיט דרוק, נישט מיט צונויפערקלאַנג, נאָר מיט ליבשאַפֿט. זיי מוזן פילן אַז עס איז אמת, אַז עס איז דרך, און אַז עמעצער גלייבט אין זיי. ש: כבוד הרב, איר זאָגט אַ סך וועגן ארץ ישראל. וואָס איז דער מסר וואָס איר ווילט איבערגעבן די ייִדן וואָס ליגן אין גולה? רב שטנצל: ארץ ישראל איז נישט נאָר אַ געאָגראַפישער אָרט. זי איז אַ אָרט פון קדושה, פון נבואה, פון שכינה. אבער אַוודאי, ווער עס ליגט אין גולה דאַרף וויסן אַז ער איז אַ טייל פון דער עלעקטרישע פּלאַן. נישט יעדער קען אָפּלייגן אין ארץ ישראל, אָבער יעדער ייִד קען לעבן מיט אַ הארץ אין ארץ ישראל. וואָס מיינט דאָס? דאָס מיינט צו טראכטן וועגן עם ישראל, צו זאָרגן וועגן די צרות פון אַנדערע, צו לעבן אַ קדושה לעבן אַפֿילו אין גלות. אָבער זיכער, אויב מען קען – ווער קען צו לעבן אינעם לאַנד פֿון העליקער משיח, דאָס איז גרויס. ש: וואָס זעט איר ווי דער הויפּט תפקיד פון רבנים און קהילה-פירער היינט? רב שטנצל: די וועלט ווערט מער און מער רועש און פאַרווירט. מענטשן זוכן עמי צו פאָרן זיי. דער תפקיד פון אַ רב איז נישט נאָר צו געבן הלכה; ער דאַרף זיין אַ האַרץ – דאָס האַרץ פון דער קהילה. צו הערן, צו פֿאַרשטיין, צו שטיצן. מענטשן זוכן אמת, אָבער אויך וואַרעמקייט. זיי ווילן פילן אַז עמעצער איז צו זייער זייט. ווען דער רב ווייזט אַ ביישפּיל פון אמונה, געדולד און ענוה – דאָס ווירקט מער ווי טויזנטער דרשות. און ווען דער רב זיך ברעכט, נעמט זיך קיינער נישט אָנטאָן די קהילה. ש: קען איר טיילן אַ פּערזענלעכע געשיכטע אָדער דערפאַרונג וואָס וויזואליזירט די מאַכט פון פשוטער אמונה? רב שטנצל: כּמובן. פאר אַ ביסל יאָרן צוריק האָב איך געטראָפֿן אַ עלטערן ייִד וואָס איז געקומען צו שמועסן מיט מיר. ער איז געווען צעריסן — זײַן זון האָט זיך ווײַט געפֿירט פון דעם וועג, די משפּחה איז געווען כמעט צעריסן. איך האָב אים געזאָגט: "רעד ניט צו מיר וועגן די פּראָבלעמן. זאג מיר — דו ביסט נאָך געבעטן פאר אים? דו וויינט פֿאַר אים? דו גלייבסט אַז דער אייבערשטער קען טוישן אלעס?" ער האָט געניטערט און געזאָגט: "איך גלייב נישט מער." איך האָב אים געזאָגט: "נאָך איין מאָל אָנהייב. נישט אָפּגעבן מיט דעם רחמנות פון הקב"ה. האַלט אויס אמונה, אפילו אויב דו פֿאַרשטייסט נישט." נאָך אַ יאָר האָט ער צוריקגעקומען מיט טרערן: "רב, מיין זון איז צוריקגעקומען. פּלוצלינג, אָן אייזוועגן, האָט ער צוריקגעהערט צו תפילה, שבת, צו דער היים." וואָס האָט דאָס פאַרשאַפן? איך האָב נישט געטאָן קיין זאַך. נאָר געהאָלפֿן אים צוריקצושטיין און גלייבן. מאל דאָס איז אַלע וואָס מען דאַרף. ש: וואָס זאָגט איר צו מענטשן וואָס מיינען אַז זיי האָבן קיינער תקוה? וואָס זיי פילן זיך פארלאָרן? רב שטנצל: קיינער ייִד איז נישט אָן תקוה. בלויז ווער גלייבט אין זיך, דער קב"ה גלייבט אין אים. און אויב דער מענטש גלייבט נישט אין זיך, מוזן מיר גלייבן פֿאַר אים, ביז ער דערוואַרט. יעדער איז אַ קעניגס קינד, אפילו ווען ער קוקט אויס ווי אײַנגעפאלן. די גרעסטע שוועריקייט איז נישט די פאַל, נאָר די פאַרלאָרעניש פון תקוה פֿון דער אויפשטיין. דערפֿאַר איז מײַן גאַנץ באָטשאַפֿט — אַז מען זאָל האלטן תקוה. גלייב אַז דו קענסט זיך ענדערן. גלייב אַז דער אייבערשטער וויל דיך. אפילו ווען דער וועג איז נישט קלאָר — אָנהייב גיין, און דער וועג וועט זיך אָפּשפּאַלטן. ש: רב, איר רעדט פיל וועגן דעם "ייִדישן האַרץ". ווי קען מען היינט עלטן קינדער מיט אַזאַ האַרץ אין אַן עולם וואָס איז אַזוי פאַרפֿאַלן? רב שטנצל: דאָס איז אַ שווערע קשיא. דער עולם איז פֿול פון אָפּלייגן — טעלעפֿאָנען, מידיאַ, קאָנקורענץ. אָבער דער ייִדישער האַרץ איז נישט געשטאָרבן. דאַרף רעדן צו די קינדער פֿון האַרץ, נישט בלויז פֿון לערנען אָדער קאָמאַנדאָ. אַ קינד וואָס זעט אין שטוב די ליבע צו תּורה, אָנגעלייגטע תפילה, שמחה אין מצוות — ער וועט אינגערייטן דאָס טיף. אַ פּאַפּ אָדער מאַמע קען זאָגן: "איך טאָן אַלעס ריכטיק, אָבער דער קינד ריעגירט נישט." איך זאָג: אפשר דו טוסט דאָס ריכטיק, אָבער אָן האַרץ. ווייז דעם קינד ווי דו ביסט אויפגערײַסט וועגן שבת, ווי דו פאַרלאַנגסט צו תפילה — ער וועט קלינגען אויף דאָס. האַרץ רעדט צו האַרץ. און אָפֿט, אַ איין אמתדיקער שמועס מיט אַ קינד קען ענדערן זײַן לעבן. ש: וואָס איז דער מסר וואָס איר ווילט איבערגעבן די ייִדן אין גולה – אין אמעריקע, אייראפע, דרום אפריקע? רב שטנצל: זייט נישט פאַרגעסן אַז איר זענט טייל פון איין עם, איין האַרץ. בויעט קהילות, לערנט תורה, שטארקט די יונגע דור — אָבער טועט דאָס פֿון אַ קשר, נישט פֿון מורא. הערט אויפצוהערן קוקן אויף וואָס חסר, און טעט אייך אין זען וואָס עס איז — ווי אַ רייַך רוחני לעבן קענען איר אויפbauen איבעראַל. און זיכער — פילט אַז איר זענט שליחים. יעדער וואָס ליגט אין גולה איז אַ הייליקער שליח — צו קדש שם שמיים, און צו גרייטן די ערד פֿאַר משיח'ס קומען. נישט פֿון מורא פון גלות, נאָר פֿון אַ שליחות פון גאולה. ש: כבוד הרב, האָט איר אַ לעצטע וואָרט וואָס איר ווילט זאָגן צו די לייענער? רב שטנצל: יא, איך וויל זאָגן צו אַלעמען: גלייב אין זיך. גלייב אין די מאַכט פֿון יעדע מצוה, יעדער גוטע וואָרט, יעדער פּשוטער תפילה. דער עולם איז אָנגעפילט מיט בלבולים, אָבער די ייִדישע נשמה איז שטארקער ווי אַלץ. ווער וואָס איז פֿאַרבונדן צו קדושה, איז פֿאַרבונדן צו אמתע לעבן. נישט נישט פאראַכט זיך. אפילו אויב דו ביסט אַ פשוטער מענטש — דיין תפילה ווערט געהערט. דער שמייכל צו דיין קינד קען טוישן וועלטן. קדושה איז נישט בלויז פֿאַר צדיקים — זי געהערט צו יעדן ייִד. נאָר דאַרף מען אָפּמאַכן די האַרצן. און עם ישראל וועט זינגען נישט דורך מאַכט אָדער פּאָליטיק, נאָר דורך אמונה, תורה און חסד.