áñ''ã         ôøùú åé÷øà: äàí îåúø ìäúôìì áçåõ

ôúéçä

áò÷áåú äúôùèåú ðâéó ä÷åøåðä, åäðçéåú îùøã äáøéàåú äàåñøåú ìäú÷äì, ðåöøå ùàìåú øáåú áéçñ ìãéðé îðééï ùáãøê ëìì ìà ðú÷ìéí áäí áéåí éåí: äàí àðùéí îöèøôéí ìîðééï ëàùø äí øåàéí àú äùðé àê ðîöàéí áçãøéí ùåðéí, äàí îåúø ìòðåú ÷ãéù ëàùø ùåîòéí ÷ãéù îîøç÷ åòåã, åáëê ðòñå÷ äùáåò. àê òåã ìôðé ùðøàä àú îçìå÷ú äôåñ÷éí áùàìåú äð''ì, éù ìãåï áùàìä áñéñéú éåúø, äàí áëìì éù çåáä ìäúôìì áîðééï,

äàí çåáä ìäúôìì áîðééï

à. äøá îùä ôééðùèééï (àâ''î á, ëæ) ñáø ùéù çåáä ìäúôìì áîðééï áî÷åí äàôùø, åëê ôñ÷ âí ùåìçï òøåê äøá (ö, éæ). øàééä ìãáøéå äáéà äøá ôééðùèééï îãáøé äâîøà áôñçéí (îå ò''à) äëåúáú òì ôé ôéøåù øù''é, ùìîðééï éù çåáä ììëú òã àøáòä îéì. àí úôéìä áîðééï äéà äéãåø áìáã, îãåò éù öåøê ìäúàîõ ëãé ì÷ééîä?! àìà ååãàé ùîãåáø áçåáä îòé÷ø äãéï, åáìùåðå:

''äðä ìäúôìì áòùøä äåà çéåá îöåä òì äàãí åìà ø÷ äéãåø åîòìä áòìîà ãäà ìôéøåù øù"é ôñçéí ãó î"å îçåééá ìéìê òã ã' îéìéï ëùäåà ìôðéå áäåìê áãøê àó ùèåá ìôðéå éåúø ììåï ëàï, åâí îçåééá ìçæåø ìàçåøéå òã îéì åðôñ÷ ëï áù"ò ñéîï ö' ñòéó è"æ, åîæä îåáï ùòã îéì îçåééá ìéìê àó ëùäåà ááéúå åîôåøù ëï áòøåê äùåìçï.''

ëéöã éúøöå àú ìùåï äùåìçï òøåê äëåúá ùéù ìäùúãì ìäúôìì òí äöéáåø ááéú äëðñú, åîùîò ùàéï çåáä âîåøä áúôéìä áîðééï? äîðçú éöç÷ (æ, å) ëúá ùëååðú äùåìçï òøåê ìäãâéù ùéù ìäùúãì ìäúôìì áîðééï ááéú ëðñú åìà áîðééï ááéú, åàéï äëååðä ùéù ø÷ ìäùúãì ìäúôìì áîðééï ùëï  æåäé çåáä îòé÷ø äãéï åìà äîìöä èåáä áìáã.

á. ìòåîú æàú îìùåï äøà''ù (ëìì ã, éà) òåìä, ùàéï çåáä âîåøä ìäúôìì áîðééï 'åèåá ìäúôìì òí äöéáåø'. ëê ëúá âí äçååú éàéø (ñé' ÷èå), ùð÷è îùåí ëê ùàñåø ìòùåú òéøåáé úçåîéï áùáéì ìäúôìì áîðééï, îëéååï ùääéúø ìòùåú òéøåáé úçåîéï äåà  ø÷ ìöåøê îöååä, åúôéìä áîðééï àéðä çéåá ëì ëê.

ìîòùä ðøàä ùøåá äôåñ÷éí ð÷èå ùéù çåáä ìäúôìì îðééï, åìçåáä æå éù îñôø äùìëåú. ëôé ùøàéðå, îùåí ëê éù çåáä ììëú îøç÷ îñåééí ëãé ìäúôìì. ëîå ëï, äøá îùä ôééðùèééï (ùí) ëúá ùàñåø ìúìîéã çëí ììîåã áìéìä òã îàåçø åìäôñéã áò÷áåú ëê úôéìä áîðééï ááå÷ø, îëéååï ùúôéìä áîðééï çåáä.

îçìå÷ú øá åøáé éäåùò áï ìåé

äîùðä áîñëú ôñçéí (ôä ò''á) ëåúáú, ùàí çì÷ î÷øáï äôñç éåöà îçåõ ìçåîä éù ì÷öåõ àåúå, ëéååï ùàñåø ùäáùø ééöà îçåõ ìçåîåú. äâîøà îîùéëä åîáéàä àú ãáøé øá äëåúá, ùãéï æä ðàîø âí áúôéìä, åäðîöà îçåõ ìçåîåú (àå ìçãø) ìà ðçùá çì÷ îäîðééï. øáé éäåùò çåì÷ åñåáø, ùàéï ãáø äîôøéã áéï éùøàì ìàáéäí áùîééí, åáìùåï äâîøà:

àáø ùéöà î÷öúå çåúê òã ùîâéò ìòöí å÷åìó òã ùîâéò ìôø÷ åçåúê. åáîå÷ãùéï ÷åöõ á÷åôéõ, ùàéï áå îùåí ùáéøú äòöí. àîø øá éäåãä àîø øá: åëï ìúôéìä. åôìéâà (= åçåì÷ òì) ãøáé éäåùò áï ìåé, ãàîø øáé éäåùò áï ìåé: àôéìå îçéöä ùì áøæì àéðä îôñ÷ú áéï éùøàì ìàáéäí ùáùîéí.''

àí ëï, äâîøà ëåúáú ùìãòú øá äåà äãéï ìúôéìä, åàãí äðîöà áçåõ ìà îöèøó. ðçì÷å äøàùåðéí îä ëååðúå ùì øá, åòì îä áà øáé éäåùò ìçìå÷, åìîòùä ðøàä áäîùê ùúé ùéèåú. éù ìöééï ùäãéåï îúééçñ ø÷ ìî÷øä áå àçã îäðåëçéí ðîöà áçãø àçø, àê ëàùø ëåìí ðîöàéí áîúçí âãåì ëîå îâøù çðéä, àéï îçìå÷ú áøàùåðéí ùäðåëçéí îöèøôéí ìîðééï:

îçìå÷ú äøàùåðéí

à. ùéèä øàùåðä, äéà ùéèúí ùì äúåñôåú (ùí, ã''ä åëï), äøàá''ã åäøéèá''à (òéøåáéï öá ò''á ã''ä åä÷ùå). äí èòðå ùâí øá åâí øáé éäåùò ìåé îñëéîéí, ùàé àôùø ìäùìéí îðééï ëàùø ìà ðîöàéí áúåê àåúå çìì äçãø, åîçìå÷úí ðåâòú ø÷ áùàìä äàí àôùø ìòðåú ÷ãéù å÷ãåùä ëàùø ìà ðîöàéí áàåúå äçãø, ùìãòú øá àé àôùø, åìãòú øáé éäåùò áï ìåé àôùø.

øàééä ìôéøåùí äáéàå îäâîøà áòéøåáéï. äâîøà áòéøåáéï (öá ò''á) ãðä áùàìä, äàí àðùéí äðîöàéí áçöø à' éëåìéí ìäùìéí îðééï ìðîöàéí áçöø á'. ìîñ÷ðä äâîøà îçì÷ú åëåúáú ùäãáø úìåé àéôä ðîöà øåá äîðééï, àí øåá äîðééï ðîöà áçöø äâãåìä, àæ äçöø ä÷èðä áèéìä ìä, àê àí äøåá ðîöà á÷èðä, îéòåè äàðùéí ùáçöø äâãåìä àéðí áèéìä ìä.

ëòú, àí äîçìå÷ú ðåâòú áùàìä äàí îçéöä îôñé÷ä åîåðòú îìäöèøó ìîðééï, òåìä ùøáé éäåùò çåì÷ òì äâîøà áòéøåáéï, ùäøé áòéøåáéï éåöà ùãåå÷à çöø ÷èðä áèéìä ìâãåìä, àáì ñúí îçéöä îôñé÷ä! àìà ååãàé ùöøéê ìôøù, ùëåìí îñëéîéí ùîçéöä îåðòú îöéøåó ìîðééï, åäîçìå÷ú òåñ÷ú áùàìä ø÷ àí àôùø ìòðåú ÷ãéù, ÷ãåùä åëãåîä ëàùø îôñé÷ä îçéöä.

ëéöã éúîåããå òí ãáøé äâîøà áîâéìä äëåúáú ììà çåì÷, ùàãí äðîöà îçåõ ìáéú ëðñú åùåîò àú äîâéìä, àí ëååðúå ìöàú éãé çåáä äåà àëï éåöà, åìëàåøä æä ëåìì âí ÷ãåùä?! äí úéøöå, ùãéï æä äåà ãåå÷à áîâéìä (àå ùîéòú ÷åì ùåôø), îëéååï ùìà öøéê îðééï á÷øéàúä, àáì á÷ãåùä ùöøéê îðééï - çééáéí ìäéåú áúåê áéú äëðñú, åáìùåï äøéèá''à:

''åúéøöå áúåñôåú, ãîçìå÷ú ãøá åøáé éäåùò áï ìåé ìàå ìòðééï öøåó àééøé (= îãåáø), àìà ìòðééï ìòðåú ÷ãåùä àå áøëå, ã÷ééîà ìï áîñëú îâéìä (ëâ ò''á) ãàéï ãáø ùá÷ãåùä áôçåú îòùøä å÷ñáø øá ùàéðå øùàé ìòðåú ëùäåà îï äàâó åìçåõ îàçø ãìà äåé áëìì äöéáåø ùáôðéí, åøáé éäåùò áï ìåé ñáø ãøùàé ìòðåú åéùðå áëìì äöáåø.''

á. øù''é (ã''ä åëï) åäøîá''ï (ã''ä àîø) çì÷å åñáøå, ùàéï îçìå÷ú áéï äàîåøàéí òì ëê ùàãí éëåì ìòðåú ì÷ãéù å÷ãåùä âí àí äåà ðîöà îçåõ ìçãø. ìùéèúí îçìå÷ú äàîåøàéí òåñ÷ú áùàìä äàí àôùø àôéìå ìäùìéí ìîðééï ëàùø ðîöàéí îçåõ ìçãø, ùìãòú øá îåúø ø÷ ìòðåú àê ìäöèøó àé àôùø, åàéìå ìãòú øáé éäåùò áï ìåé àôùø àôéìå ìäöèøó.

ìùéèúí äâîøà áñåâéä ùìðå îùìéîä àú äñåâéä áòéøåáéï. äñåâéä áòéøåáéï ôñ÷ä ùçöø ÷èðä áèéìä ìâãåìä, ëàùø éù

ôúç áéðéäí, àê îä éäéä äãéï áî÷øä áå éù ãìú äòåîãú ìäéñâø áéï äçöøåú? æä äî÷øä áå ðçì÷å äàîåøàéí. øá ñåáø, ùîëéååï ùäéà òåîãú ìäñâø - ãéðä ëñâåøä, åäðåëçéí áçöø ìà îöèøôéí. øáé éäåùò áï ìåé çåì÷ åèåòï, ùîëååï ùäðåëçéí áçöø ä÷èðä øåàéí àú äðîöàéí áâãåìä, àôéìå àí äãìú òåîãú ìäñâø - àéï îçéöä îôøéãä áéï éùøàì ìàáéäí ùáùîééí.   

ìäìëä

ìäìëä ôñ÷å äúåñôåú (ùí) ëãòú øáé éäåùò áï ìåé, îëéååï ùëê îùîò îäâîøà áñåèä (ìç ò''á), åëôé ùøàéðå ìùéèúí îùîòåú äãáø äéà ùàôùø ìòðåú ÷ãéù å÷ãåùä âí ëàùø ìà ðîöàéí ááéú ëðñú (åáìáã ùéù ááéú äëðñú îðééï), àê àé àôùø ìäöèøó ìîðééï ëàùø ìà ðîöàéí ááéú äëðñú. ëãáøéäí ð÷èå ìäìëä âí äøùá''à (â, øôå) åäø''ï (øàù äùðä æ ò''à ã''ä åä÷ùå).

äîäø''é àáåäá (îåáà ááéú éåñó) äáéà ùéù çåì÷éí åôåñ÷éí ëãòú øá, åàôéìå ìòðåú ÷ãåùä å÷ãéù àé àôùø ëàùø ìà ðîöàéí ááéú äëðñú, àê îëì î÷åí ëéååï ùøåá äôåñ÷éí çåì÷éí åñåáøéí ùðéúï ìòðåú, åòåã ëôé ùøàéðå ìãòú äøîá''ï àéï îçìå÷ú  ëìì áòðéï (åäîçìå÷ú äéà áùàìä àí àôùø ìäöèøó ìîðééï), ìëï ìîòùä îåúø ìòðåú ÷ãéù å÷ãåùä ëàùø ðîöàéí îçåõ ìáéú äëðñú, åëï ôñ÷ äùåìçï òøåê (ðä, ë), åáìùåðå ááéú éåñó:

''àí äéå òùøä áî÷åí àçã åàåîøéí ÷ãéù àå ÷ãåùä, àôéìå îé ùàéðå òîäí éëåì ìòðåú àçøéäí. ëï ëúáå äúåñôåú áñåó ôø÷ ëéöã öåìéï (ôä ò''á ã"ä åëï) åëï ëúá äø"ï (ø"ä æ. ã"ä åä÷ùå) åëï äñëéí äøùá"à áúùåáä (â, øôå). åëúá îäø"é àáåäá æ"ì ùéù çåì÷éí áæä, åîëì î÷åí äñëîú øåá äôåñ÷éí ëãáøé øáéðå.''

àó òì ôé ùäùåìçï òøåê ôñ÷ ùäðîöà áçãø àçø åøåàä àú äðåëçéí áîðééï ìà îöèøó (åùìà ëãòú äøîá''ï), ëì ãéï æä ðàîø àê åø÷ ëàùø äåà øåàä àú äðåëçéí, àáì äí ìà øåàéí àåúå. ìòåîú æàú, áî÷øä áå äåà îøàä ìäí àú øàùå åäí øåàéí àåúå, ôñ÷ äùåìçï òøåê áò÷áåú äøùá''à ùäåà îöèøó àìéäí ìîðééï, àìà ùãòúå áòðééï ìà ìâîøé áøåøä.

áùåìçï òøåê äåà ëúá ùîñôé÷ ùéøàå àú ôðéå ëãé ìäöèøó, åàéìå ááéú éåñó ëúá ùöøéê âí ìäëðéñ àú øàùå ìúåê äçãø, åðçì÷å äàçøåðéí áéçñ áéï äî÷åøåú. äçéé àãí åäàìéä øáä ëúáå, ùáùåìçï òøåê ñîê òì ãáøéå ááéú éåñó, åìëï öøéê ùéøàå àú øàùå åøåáå. ìòåîú æàú, äçéã''à åùåìçï òøåê äøá ôñ÷å, ùîñôé÷ä øàééú ôðéí áìáã.

öîöåí ääéúø ìòðééú ÷ãéù

àí ëï ëôé ùøàéðå, ìëåìé òìîà àôùø ìòðåú ì÷ãéù âí ëàùø ìà øåàéí àú äîðééï. ìîøåú æàú, ñééâå äàçøåðéí àú ääéúø:

à. äùåìçï òøåê ñééâ àú ùéèúå åëúá, ùéù ùñåáøéí ùàí éù äôñ÷ ùì ãáø îèåðó, àñåø ìòðåú òì ÷ãéù å÷ãåùä, åëï ôñ÷ ìäìëä ëó äçééí (ùí). îùåí ëê ìùéèúå, àí áàçã äçöøåú éù îðééï åìëï ùåîòéí àú ä÷ãéù åä÷ãåùä ìîøçå÷, îåúø ìòðåú ÷ãéù å÷ãåùä åáìáã ùàéï ôç (ùøéçå ðåãó) åëãåîä áàîöò, ùàæ äèéðåôú îòëáú.

á. äøá òåáãéä (éçåä ãòú á, ñç) ä÷ì áò÷áåú äâø''à åëúá, ùäàéñåø ìòðåú ÷ãåùä ëàùø éù ãáø èéðåôú îôñé÷, ðåäâ ø÷ ëàùø øåàéí àú äèéðåôú, àáì ëàùø àãí ðîöà áúåê äáéú åìà øåàä àú äèéðåôú - îåúø ìòðåú (åîùåí ëê ð÷è ùîåúø ìòðåú òì ÷ãéù ùùåîòéí áøãéå ìîøåú ùäùéãåø îîøç÷ øá åîñúîà éù èéðåôú, ëé ìà øåàéí àåúä).

â. äçéé àãí åäîùðä áøåøä (ùí, ñá) î÷éìéí òåã éåúø åñåáøéí, ùîëéååï ùäùåìçï òøåê äáéà àú ãáøéå á"éù àåîøéí", åâí îäøî''à (òè, à) îùîò ùî÷ì, ìëï ìîòùä ÷ãéù ùìà îæëéøéí àú ùí ä', å÷ãåùä ùùí äùí ëìåì áôñå÷ (åàæ àôùø ìàåîøå âí ììà äöéáåø), îåúø ìòðåú àôéìå àí éù èéðåó îôñé÷ áãøê åøåàéí àåúå, àê á"áøëå" ùàåîøéí ùí ä', éù ìäéîðò åìà ìòðåú.

úôéìä áîâøù çðééä

òã ëä äãéåï òñ÷ áî÷øä áå àãí ðîöà áçãø ùåðä îäçãø áå ëåìí îúôììéí, ùëôé ùøàéðå îé ùðîöà áçãø äçéöåðé àéðå îöèøó ìîðééï. ìòåîú æàú, ëàùø äöéáåø àéðå ðîöà áçãø ðôøã àìà ëåìå ðîöà áîâøù çðéä åëãåîä, àéï îçìå÷ú áéï äôåñ÷éí ùëì òåã äí øåàéí àçã àú äùðé äí îöèøôéí ìîðééï, åáëì æàú âí áî÷øä æä éù ìùéí ìá ìîñôø äìëåú:

äâîøà áîñëú áøëåú (ìã ò''á) ëåúáú ùäîúôìì áá÷òä äåà çöåó, åáèòí äãáø ðçì÷å äøàùåðéí. øù''é (ã''ä ãîöìé) ëúá, ùø÷ ëàùø äàãí îúôìì áî÷åí öðåò ìéáå ðùáø åàéîú äîìê òìéå. ëàùø àãí îúôìì áá÷òä ùäéà ôøåöä ìëì äëéååðéí, äåà îøàä ùäåà ìà îôçã îä÷á''ä, åéù áëê çåöôä.

äúåñôåú (ã''ä çöéó) äáéàå ôéøåù ðåñó, ùäáòéä ùì äîúôììéí áá÷òä äéà, ùòåáøéí ùí òåáøé ãøëéí åîôøéòéí ìúôéìúå. åîãåò áò÷áåú ëê äåà ðçùá çöåó? äîâï àáøäí (ö, å) äñáéø, ùäîúôìì áî÷åí ëæä ëàéìå îøàä, ùìà îùðä îé éòáåø, äåà éîùéê ìäúëååï áúôéìúå, åéù áëê âàååä åçåöôä.

ìäìëä

ðô÷à îéðä áéï äùéèåú, úäéä áî÷åí áå îúôììéí áöã äãøê. ìãòú äúåñôåú, îëéååï ùáöã äãøê ìà òåáøéí àðùéí - àéï áòéä ìäúôìì. ìòåîú æàú ìãòú øù''é, öøéê ùäî÷åí éäéä ñâåø, åìëï âí úôéìä áöã äãøê ìà úåòéì.

ìäìëä äùåìçï òøåê (ö, ä) ôñ÷ ëãòú øù''é, ùöøéê áëì òðééï ìäúôìì áî÷åí ñâåø. îëì î÷åí, áî÷øä ùäúôéìä çééáú ìäéåú áî÷åí ôúåç (ìîùì äåìëé ãøëéí, àå áî÷øä ùì ä÷åøåðä ùáúé äëðñú ñâåøéí åéù ìäúôìì áî÷åí ôúåç), øàåé ìòîåã îàçåøé îëåðéú çåðä, ÷éø åëãåîä, ëãé ìéöåø î÷åí ñâåø ëîä ùàôùø, åáìùåï äîùðä áøåøä:

''åäðä ìçã úéøåöà ãúåñôåú àí äåà òåîã áöã äãøê áî÷åí ùàéï îúééøà ùéôñé÷åäå òåáøé ãøëéí îåúø, àê ááéú éåñó îîàï áãáøéäí. åäðä àó ùäîâï àáøäí îééùá àú ãáøé äúåñôåú, îëì î÷åí áæåäø îùîò ùéù ìäúôìì ãåå÷à ááéú. åòåáøé ãøëéí ìëåìé òìîà îåúøéí ìäúôìì áùãä, åëùéù ùí àéìðåú èåá éåúø ùéòîåã áéðéäí åéúôìì.''

ùáú ùìåí! ÷ç ì÷øåà áùåìçï ùáú, àå úòáéø áá÷ùä äìàä òì îðú ùòåã àðùéí é÷øàå[1]…