áñ''ã    ôøùú åé÷øà: äàí çéìåðéí ðçùáéí úéðå÷åú ùðùáå

ôúéçä

áôøùú äùáåò ôåúçú äúåøä áôéøåè ä÷åøáðåú äùåðéí: ÷øáï òåìä äáà îï äöàï, äá÷ø åäòåó. îðçåú äáàåú îäñåìú, åðàôåú áúðåø, áîçáú åáîøçùú, åùìîéí äáàéí îá÷ø, ëáùéí åòéæéí. îä äèòí áä÷øáú ä÷åøáðåú? ðàîøå îñôø ñéáåú:

à. äøîá''í áîåøä ðáåëéí (â, ìá) èòï, ùäëé èåá ìòáåã àú ä÷á''ä ììà ÷øáðåú. äñéáä ùä÷á''ä áëì æàú öéååä ìä÷øéá ÷øáðåú äéà, ùáòáø ëì òåáãé äòáåãä äæøä äéå î÷øéáéí ÷øáðåú, åàí äúåøä äééúä îöååä òì òáåãú ä' ùåðä îäî÷åáì äéä ìòí éùøàì ÷ùä ìäñúâì ìëê, ìëï öéååä ä÷á''ä ùé÷øéáå ÷øáðåú, ëé òãéó ùéòáãå àåúå îàùø àú äàìéìéí, åáìùåðå:

''åäéä äîðäâ äîôåøñí áòåìí ìä÷øéá áòìé çééí áäéëìåú àùø äéå îòîéãéí áäí äöìîéí ìäùúçååú ìôðéäí, åìà âæøä çëîúå ùéöååðå ìäðéç îéðé äòáåãåú ääí åìáèìí, ëé àæ äéä îä ùìà éòìä áìá ì÷áìå ëôé èáò äàãí ùðåèä úîéã ìîåøâì, åäéä ãåîä ëàéìå éáåà ðáéà áæîððå åéàîø, ä' öéååä àúëí ùìà úúôììå àìéå åìà úöåîå åìà úá÷ùå úùåòúå, åîôðé æä äùàéø ä' îéðé äòáåãåú ääí åäòúé÷í îäéåúí ìòðééðéí ãîéåðééí, åöéååðå ìòùåúï ìå éúáøê.''

á. äøîá''ï (åé÷øà à, è) çì÷ òì ãáøé äøîá''í áú÷éôåú, åëúá ùãáøéå ãáøé äáàé. èòðúå äîøëæéú äéà, ùîäúåøä îùîò ùéù îùîòåú çéåáéú ìä÷øáú ä÷åøáðåú (øéç ðéçåç ìä'), åìà ø÷ ëãé ìäéîðò îòáåãä æøä. ëîå ëï äåà îåñéó, ùîöàðå ùä÷øéáå ÷øáðåú ì÷á''ä òåã ìôðé ùäééúä òáåãä æøä (÷éï åäáì, ðç), ëê ùàé àôùø ìèòåï ùîèøú ä÷øáï äéà ìäåöéà îéãé äòáåãä æøä.

ìîòùä äåà äáéà ùðé èòîéí ìä÷øáú ä÷øáðåú: à. ëàùø äàãí éøàä îä ðòùä á÷øáï, åéçùåá ùáòé÷øåï äéå àîåøéí ìòùåú ìå ëê, æä éâøåí ìå ìçæåø áúùåáä (ääñáø îúàéí ø÷ ìçì÷ îä÷øáðåú). á. èòí òì ãøê äñåã, ùäøîá''ï ìà îôøèå.

äàí ëì àçã éëåì ìä÷øéá ÷øáï? äâîøà áîñëú çåìéï (ä ò''à) ìåîãú îäîéìä 'îëí' áôøùä (ôø÷ á, à), ùéäåãé äîçìì ùáú áôøäñéà ìà éëåì ìä÷øéá ÷øáðåú. áò÷áåú ëê ðòñå÷ äùáåò áãéðå ùì äîçìì ùáú áôøäñéà, åáãéðé úéðå÷ ùðùáä.

1. àåëì ðáéìåú ìúéàáåï

äâîøà áòáåãä æøä (ëå ò''à) îçì÷ú àú ñåâé äçåèàéí ìùìåù, ëàùø òì ùðééí àéï îçìå÷ú ìâáé îòîãí, åòì äùìéùé éù:

à. ëåìí îåãéí, ùéäåãé ùòåáã òáåãä æøä ðçùá ëâåé, ìà îçæéøéí ìå àáéãä, äåà ìà îöèøó ìîðééï åàí äåà ðåâò áééï ôåñì àåúå ëîå ééï ðñê. á. äâãøä ðåñôú ùàéï áä îçìå÷ú äéà, ùëåìí îåãéí ùéäåãé ùàåëì ðáéìåú ìúéàáåï, ëìåîø çåèà áâìì ùäéöø îðöç àåúå, åìà áâìì ùäåà ìà îàîéï áúåøä åáîöååú - ðçùá éäåãé ìëì ãáø.        

â. ðçì÷å äàîåøàéí îä ãéðå ùì àåëì ðáéìåú ìäëòéñ: ãòä øàùåðä ñåáøú, ùø÷ îé ùòåáã òáåãä æøä îîù ðçùá ëâåé, àáì îé ùàåëì ðáéìåú áëååðä ëãé ìäëòéñ àú ä÷á''ä ðçùá ëîå àåëì ðáéìåú ìúéàáåï. ãòä ùðéä ñåáøú, ùâí îé ùàåëì ðáéìåú ìäëòéñ ðçùá òåáã òáåãä æøä, åëê ðôñ÷ ìäìëä áøîá''í (øåöç ã, é), ùëúá áò÷áåú äâîøà ùöøéê ìäåøâí:

''äîéðéí åäí òåáãé òáåãä æøä îéùøàì, àå äòåùä òáéøåú ìäëòéñ àôéìå àëì ðáéìä àå ìáù ùòèðæ ìäëòéñ äøé æä îéï, åäàôé÷åøñéí ùëåôøéí áúåøä îöååä ìäøâï, àí éù áéãå ëç ìäøâï áñééó áôøäñéà äåøâ, åàí ìàå éáåà òìéäï áòìéìåú òã ùéñáá äøéâúï. ëéöã? øàä àçã îäï ùðôì ìáàø åäñåìí ááàø, îñì÷ äñåìí åëéåöà áãáøéí àìå[1].''

àîðí, ðøàä ùøåá äãúééí ùòæáå àú äãú áæîðéðå, ìà òæáå áâìì èòîéí àéãàåìåâééí, àìà áâìì òöìðåú åøôéåï (åëîåáï ùéù î÷øéí çøéâéí). îùåí ëê öøéê ìäúééçñ àìéäí ëàåëìé ðáéìåú ìúéàáåï: äí éöèøôå ìîðééï, áî÷øä áå äí éâòå áééï ìà éôñìå àåúå áùúééä åöøéê ìäçæéø ìäí àáéãä. îä ãéðí ùì çéìåðéí îìéãä áæîðéðå? ìùí ëê éù ìãåï áñåâééú úéðå÷ ùðùáä.

2. úéðå÷ ùðùáä

äâîøà (ùáú ñç ò''á) îáéàä ùðé î÷øéí ùì çåèà áùââä: à. àãí ùùëç ùùáú, åòùä äøáä îìàëåú ùçééáéí òìéäí çèàú, çééá ø÷ ÷øáï çèàú àçã. á. àãí ùéãò ùùáú åùëç àìå îìàëåú àñåøåú, çééá ÷øáï òì ëì îìàëä åîìàëä ùäåà òùä.

äâîøà îîùéëä îáéàä î÷øä ðåñó áùí ø' éåçðï åøéù ì÷éù. àí àãí âãì áéï äâåééí åìà éãò ùäåà éäåãé åçèà, áî÷øä ëæä äåà ôèåø ìâîøé îäáàú ÷øáðåú, îëéååï ùäåà àðåñ, åàðåñ ôèåø î÷øáï, àå áîéìéí àçøåú äåà 'úéðå÷ ùðùáä'. òã îúé äåà ðçùá úéðå÷ ùðùáä? ðçì÷å áëê äøàùåðéí:

à. ãòú äøîá''ï (á''î òà ò''á ã''ä åòåã), ùäåà ðçùá éäåãé ùðùáä ëì òåã äåà ñåáø ùäåà âåé, àáì áøâò áå äåà îâìä ùäéðå éäåãé åáëì æàú áåçø ùìà ìçæåø ìéäãåú, äåà ëáø ìà ðçùá úéðå÷ ùðùáä àìà çåèà, åéúçééá ÷øáï òì ëì çèà åçèà ùäåà òåáø áùââä, ëãáøéå ôñ÷ ìäìëä âí äðéîå÷é éåñó (ùí îá ò''á ã''ä åëéååï). 

á. äøîá''í (îîøéí â, à - â) çì÷ òì ùéèúí. äåà ñáø, ùâí àí âéìä ùäåà éäåãé åøàä ëéöã éäåãéí îúðäâéí, òãééï äåà ðçùá úéðå÷ ùðùáä, îëéååï ùçéðëå àåúå áãøê îñåééîú, å÷ùä ìöôåú îîðå ùäåà éçæåø áúùåáä áâìì ùäåà øàä éäåãéí, åáìùåðå:

''îé ùàéðå îåãä áúåøä äøé æä áëìì äàôé÷åøåñéí åîéúúå áëì àãí. áîä ãáøéí àîåøéí áàéù ùëôø áúåøä áîçùáúå åäìê àçø ãòúå ä÷ìä åàçø ùøéøåú ìáå åëåôø áúåøä, àáì áðé äúåòéí äàìä åáðé áðéäí ùäãéçå àåúí àáåúí äøé äí ëúéðå÷ ùðùáä áéðéäí ùäøé äåà ëàðåñ, åàó òì ôé ùùîò àçø ëê ùäåà éäåãé åøàä äéäåãéí åãúí, äøé äåà ëàðåñ ùäøé âãìåäå òì èòåúí, ìôéëê øàåé ìäçæéøï áúùåáä åìîåùëí áãáøé ùìåí òã ùéçæøå ìàéúï äúåøä.''

úéðå÷ ùðùáä áæîðéðå

òã ëä äãéåï òñ÷ áúéðå÷ ùðùáä áæîï äâîøà åäøîá''í, ðçì÷å äàçøåðéí îä ãéðå ùì úéðå÷ ùðùáä áæîðéðå:

à. äøãá''æ (îîøéí â, â) èòï, ùãáøé äøîá''í ùáðé äëåôøéí ðçùáéí úéðå÷åú ùðùáå ðàîøå ø÷ áæîðå, ùìà äééúä àôùøåú àîéúéú ìäëéø àú äãú, àáì áæîï äæä ùîðñéí ìäçæéø àåúí áúùåáä, åäí áëì æàú îñøáéí ìçæåø áúùåáä åîæìæìéí áãú, ãéðí ëâåééí åìà ëúéðå÷åú ùðùáå .

áò÷áåú äøãá''æ èòðå ìà îòè ôåñ÷éí ìäìëä, ùëê âí ãéðí ùì äçéìåðéí áæîðéðå, åáî÷øä áå åäí ðåâòéí áééï - äåà ðäôê ìééï ðñê, àñåø ìöøôí ìîðééï åòåã. ëê ôñ÷å ìäìëä äàâøåú îùä (àâ''î àáä''ò ã, ðè), äøá ùèøï (áöì äçëîä ä, òç), äøá æéìáøùèééï áùí äøá àìéùéá (òìéðå ìùáç, áîãáø), åëï ð÷è äâøù''æ àåéòøáê (á, ã) ìäçîéø áéçñ ìééï ùðâò áå îçìì ùáú.

á. àîðí, ìîòùä îñúáø ùìà ëê, åøåá äçéìåðéí áæîðéðå ðçùáéí úéðå÷åú ùðùáå îùúé ñéáåú. ÷åãí ëì, ÷ùä ìåîø ùáàîú éù çéìå÷ áéï æîï äøîá''í ìæîï äæä, åëé áæîï äøîá''í ìà ðéñå ìäçæéø àú äçåèàéí áúùåáä?! ååãàé ùëï, åàó òì ôé ëï äåà ôñ÷ ùäí ðçùáéí úéðå÷åú ùðùáå, ëê ùîåëç ùàéï äáãì.

ð÷åãä ðåñôú, áòáø (÷åãí ú÷åôú äðàåøåú ùäúøçùä ìôðé ëîàúééí ùðä) äòåìí ëåìå äéä ãúé éåúø, åéäåãé ùìà äéä ãúé, áãøê ëìì òùä æàú áâìì àéãéàåìåâéä àðèé ãúéú åäúøñä. äéåí äçáøä ëåìä çéìåðéú éåúø, åéäåãé ùìà ùåîø îöååú ìà áäëøç ëååðúå ìäúøéñ, àìà ôùåè ëé ëê ëåìí îúðäâéí ñáéáå, åäåà ìà øåàä áîòùéå ãáø çøéâ (åàãøáä, ôòîéí øáåú îâãéø àú òöîå ëéäåãé).

îùåí ëê ìøåá äçéìåðéí áæîðéðå éù ãéï ùì úéðå÷ ùðùáä, åëê îùîò îãáøéå ùì äøá îøãëé àìéäå (÷éöåø ùå''ò òî' 700)                 åëï ôñ÷ äøá éò÷á àøéàì (àåäìä ùì úåøä àå''ç îå, æ). ëê âí ôñ÷ ìäìëä äçæåï àéù (äì' ùçéèä ñé' à) àí ëé îòè ùåðä åëôé ùäáéà äøá òåáãéä ùôñ÷ ëîåúå (éáéò àåîø éå''ã ç, ëà) - ëôéøú äøùòéí ðçùáú ëôéøä, ø÷ ëàùø éùðí ðéñéí âìåééí, åáìùåðå:

''åéù ìäåñéó ùáãåøðå øáéí îàìå äð÷øàéí çéìåðéí äí ëúéðå÷ ùðùáä áéï äâåéí åëï ëúá äçæåï àéù ùàéï æä àìà áæîï ùäùâçú ä' éúáøê äééúä âìåéä áæîï ùäéå äðñéí îöåééí, åîùúîùéí ááú ÷åì, åöãé÷é äãåø äéå îåðäâéí áäùâçä ôøèéú äðøàéú ìòéï, àáì áæîï ùääðäâä äéà áäñúø ôðéí, àéï áîòùä äæä  (= ùì äøç÷ú äøùòä) âãøú äôøöä àìà äåñôú äôøöä, ùéäéä æä áòéðéäí ëîòùä äùçúä åàìéîåú çñ åçìéìä, ìëï òìéðå ìäçæéøí ìîåèá áòáåúåú àäáä.''

öîöåí äàéñåø

ìîøåú ùëôé ùøàéðå éù îñôø ôåñ÷éí ùäçîéøå áãéðí ùì äçéìåðéí áæîï äæä, ðøàä ùéù îöáéí ùòåã øáéí îäôåñ÷éí éåãå, ùòåáø äòáéøä àéðå ðçùá îåîø ùéôñåì àú äééï áîâòå, åàôùø ìöøôå ìîðééï:

à. ôøäñéà: ø÷ îé ùîçìì ùáú (àå çåèà áùàø òáéøåú) áôøäñéà ðçùá îåîø ìãáø òáéøä. äâîøà áîñëú ñðäãøéï (òã ò''á) îáéàä àú ãáøé øáé éåçðï äôåñ÷, ùöøéê ìçèåà áôðé òùøä áðé àãí ëãé ùäçèà ééçùá áôøäñéà. ðçì÷å äàçøåðéí, äàí äåà öøéê ìçìì ùáú ãåå÷à áôðé àðùéí ùåîøé îöååú, àå ùîñôé÷ àôéìå îçììé ùáú àçøéí:

ãòú øáé ò÷éáà àéâø (éå''ã øñã ã''ä åáääéà), ùãåå÷à àí äåà îçìì ùáú áôðé ùåîøé ùáú, äåà ðçùá îçìì ùáú áôøäñéà. äñáøà ìëê áøåøä, ëì äèòí ùîçìì ùáú áôøäñéà ðéãåï ëâåé äåà, ùìà àëôú ìå ëáø îäãú. àê àí äåà îúáééù ìçìì ùáú áôðé ùåîøé îöååú, îåëç ùìà ëôø ìâîøé (åàí æä îúåê ëáåã áñéñé, ëîå ùäåà äéä îåøéã ðòìééí ìôðé ëðéñä ìîñâã, ðøàä ùðçùá ëåôø).

á. äàâøåú îùä (àå''ç à, ëâ) èòï àçøú, ìùéèúå, àôéìå àí äåà îçìì áôðé òùøä ùàéðí ùåîøéí ùáú, òãééï ãéðå ëîåîø. äøàéä ùìå äéà, ùäôñå÷ îîðå ìîãéí ùöøéê òùøä àðùéí áùáéì ùãáø ééçùá áôøäñéà åìëï öøéê ìîñåø àú äðôù òì ÷éãåù ä', äåà îòãú äîøâìéí, åëôé ùàåîøú äâîøà áîñëú òøëéï (èå ò''à), äîøâìéí ëôøå á÷á''ä. àí ëï, ëîå ùöøéê ìîñåø àú äðôù áôðé òùøä îåîøéí, ëê àãí ùîçìì ùáú áôøäñéà áôðé òùøä îåîøéí ðçùá îåîø.

àîðí ëôé ùöééï äøá àùø åééñ ääùååàä ìà ëì ëê áøåøä. äñéáä ùáçéìåì ä' âí áôðé òùøä îåîøéí æä ðçùá áôøäñéà äéà, ùàçøé äëì ùîå ùì ä÷á''ä îúáæä, åæä ìà îùðä áôðé àéæä éäåãé æä ðòùä. ìòåîú æàú áçéìåì ùáú äùàìä äéà, äàí àåúå îçìì ùáú îúáééù ìçìì ùáú, åëàùø äåà îçìì ùáú áôðé îåîøéí æä ìà îòéã ùäåà ìà îúáééù ìçìì ùáú.

á. áåùä: î÷øä ãåîä, äâîøà áîñëú òéøåáéï (ñè ò''à) îáéàä ñéôåø, òì àãí ùäåöéà îùà ìøùåú äøáéí áùáú. ëàùø äåà øàä àú ø' éäåãä äðùéà äçáéà îäø àú äçôõ, ëãé ùø' éäåãä ìà éøàä àåúå îçìì ùáú.

äâîøà ëåúáú, ùáâìì ùäåà äúáééù îø' éäåãä, àæ äåà ðçùá ëéäåãé ìòðééï òéøåá çöøåú. îúåê îéîøà æå ìîãå äçéé àãí (òä, ëå), äàìéä øáä (ùôä) åäîùðä áøåøä (ùí, å), ùîé ùîúáééù ìçìì ùáú áôðé àãí âãåì, ìà ðçùá îåîø ìãáø òáéøä.

â. ä÷ìä îùîòåúéú ðåñôú, îåôéòä áùå''ú áðééï öéåï (äçãùåú ñé' ëâ). øù''é áîñëú çåìéï (ä ò''à) ëúá, ùîçìì ùáú áôøäñéà ãéðå ëâåé, îùåí ùäåà ëåôø ááøéàú äòåìí òì éãé ä÷á''ä. áòáø îé ùôø÷ òåì, ôø÷ òåì ìâîøé åëôø á÷á''ä åáúåøä. àáì áæîðéðå, àîðí äøáä îäçéìåðéí çåèàéí áùáú åòåáøéí òì îìàëåú ãàåøééúà åãøáðï, àáì äí ìà ëåôøéí áîòùä áøàùéú. äí îàîéðéí á÷á''ä, éòùå ÷éãåù áùáú åéìëå ìáéú äëðñú (åìå áéåí ëéôåø). ëê ù÷ùä ìäâãéø àåúí ëîåîøéí, åáìùåðå:

''àáì ìôåùòé éùøàì ùáæîðéðå ìà éãòðà îä àãåï áäí, åéù áäí ùîúôììéí úôéìú ùáú åî÷ãùéí ÷éãåù äéåí åàçø ëê îçììéí ùáú áîìàëåú ãàåøééúà åãøáðï, åäøé îçìì ùáú ðçùá ëîåîø áìáã îôðé ùäëåôø áùáú ëåôø ááøéàä åááåøà, åæä îåãä òì éãé úôéìä å÷éãåù.''

ùáú ùìåí! ÷ç ì÷øåà áùåìçï ùáú, àå úòáéø áá÷ùä äìàä ùòåã àðùéí é÷øàå[2]...